Hợp Tình Hợp Lý

Ca dao Việt Nam có câu: “Một cây làm chẳng lên non, ba cây chụm lại thành hòn núi cao.” Câu này giải thích một khái niệm của người Tây phương đương thời, gọi là “synergy.” Synergy có nghĩa là thành quả của một ê-kíp (hay nhóm hay đội) lớn hơn tổng thành quả của từng cá nhân thành viên. Nói theo giọng của câu ca dao trên, tổng thành quả riêng biệt của “ba cái cây” không bằng “hòn núi cao” nhưng nếu “ba cái cây” đó làm việc chung trong một ê-kíp thì thành quả sẽ bằng “hòn núi cao.” Nói một cách khác, câu ca dao ấy quảng bá cho tinh thần đồng đội, tinh thần đoàn kết trong công việc, hay tinh thần hiệp một.

I/- Dẫn nhập

Nhà triết học người Mỹ, G. Hick đã viết: “Tôn giáo là sự sáng tạo của mỗi cá nhân trong sự cô đơn của mình, nếu anh chưa từng cô đơn thì anh chưa bao giờ có tôn giáo…” Nhận định này có đúng không? Chúng ta thử tìm hiểu nó trong khuôn khổ của văn hóa của người Việt Nam.

Từ lâu người Việt Nam đã biết có ông Trời, tin ông Trời và cầu khẩn ông Trời. Niềm tin nầy vốn có trong tiềm thức của người dân Việt ngay cả trước khi có các tôn giáo khác du nhập vào nước ta. Niềm tin nầy thể hiện qua ngôn ngữ và qua nếp sống của chúng ta.